18 Maddede: Seçimi Kim Kazandı? Kim Kaybetti?

İktidar ve muhalefetin hayati bir önem atfettiği 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimi geride kaldı. Vatandaşların gecenin ilerleyen saatlerine kadar soluksuz takip ettiği seçim sürecinde, siyasilerin açıklamaları ve geç gelen bilgi akışıyla tansiyon zaman zaman yükseldi. Düşük farklarla açıklanan seçim sonuçlarının kimin aleyhine ve lehine olduğu tartışmalar yaratırken, “galip tarafın kim olduğu” seçmen tarafından en sık sorulan soru oldu.

Sürecin aday, projeler, sosyoloji ve ekonomi olmak üzere dört ana başlıkta incelenmesi gerektiğini söyleyen Haliç Üniversitesi akademisyenlerinden Yeni Ekonomi Derneği Başkanı Mustafa Çetinkaya, 18 maddede seçimin kim için bir kazanç ve kayıp olduğunu Yeni Tanin’e anlattı.

18 Maddede: Seçimi Kim Kazandı? Kim Kaybetti?

• Son seçimlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan %52-53 oy aldı. Muhalefetin hepsi bir araya gelse seçim kazanmaya yetmiyordu. Seçimi kazanmanın tek yolu Erdoğan’dan oy alabilecek adaydı.
• Kılıçdaroğlu, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçmeninden oy alabilecek bir aday değildi. Uzun yıllardır yıpratılmıştı. Belediye başkanları adaylık tartışmasında CHP içindeki bazı gruplar tarafından devre dışı bırakıldı.
• İmamoğlu’na açılan soruşturmadan memnun olan CHP’liler vardı. Yavaş’ın üstü ise HDP’ye yakın kurmaylarca çizilmişti. CHP, partiden beslenen “oktrollerin” gazına geldi. Çünkü onlar her halükarda kazanıyorlardı.
• Muhaliflerin aday güzellemesinin yanı sıra, “terlik olsa oy verecektiniz, neden naz yapıyorsunuz?” anlayışı hiçbir reel matematiğe dayanmıyordu. Oy alınması gereken kesim daha önce Erdoğan’a oy vermiş kesimdi, terliğe oy verecekler değildi.
• Yanlış ittifak oluşumu nedeniyle küskün ve az çalışan muhalifler oldu. CHP ve İYİ Parti bir ittifak olurken, diğer sağ partiler tek bir parti ile seçime girseydi meclis çoğunluğunu muhalefet kazanabilirdi.
• Hükümet gözle görülür somut projeler üzerinden ilerledi, birçoğunu da halka gösterdi. Muhalefet ise soyut kavramlardan bahsetti, fazlasını soranlara kitapçığı işaret etti. Kimse uzun metinleri okumuyor.
• Muhalefet halkın oyu ile kabul edilmiş sistem üzerinde çok fazla durdu. Genel bir yaklaşımdan bahsetti. Muhalefet halkın gündemine, sokağa giremedi.
• Türkiye uzun yıllardır araştırma ve geliştirme harcamalarını askeri teknolojilere odaklamış durumda. Muhalefetin buraya yönelik eleştirileri seçmende antipati topladı. Hükümet, bunun farkına varıp konuyu gündemde tuttu.
• AK Parti seçim öncesinde bölgesel sorunlara odaklandı ve birçoğunu çözdü.
• Cumhur İttifakı partileri; parti, sendika, dernek ve vakıflar ile hayatın içinde ve topluma katkı sağlıyorlar. Muhalifler ise daha bireysel, siyaset ve sivil topluma katılımları düşük. İstikrarlı katılımları ise az.
• Muhalifler ülkeyi kendi sosyal çevrelerinden ibaret sanıyorlar. Sürekli birbirlerini gazlıyor ve her seçimden sonra hayal kırıklığına uğruyorlar. Hâlbuki hiç tanımadıkları ve temas kurmaya niyetlerinin olmadığı milyonlarca insan var.
• Türkiye’nin son yıllardaki gündemini milliyetçilik belirliyor. MHP, İYİ Parti ve ZP’nin toplam oyu %22. Milliyetçi oyları küçümseyen, yok sayan anlayış kaybetti. Sinan Oğan, milliyetçi seçmenin yanı sıra apolitik kitleden de oy aldı.
• Deprem bölgesine gelecek olursak, insanlar canlarını ve mallarını kaybetti. Hayata devam edebilmeleri için barınma ve iş yeri sorununun çözülmesi gerekiyor. Bunu kim yapar? İnşaat işini en iyi bilen parti. Umut etkili bir faktör oldu.
• Muhalif kesimlerin sağ, dindar ve milliyetçi kesimlere yönelik söylediği sert sözler seçmende karşılık buldu. Kazanımların kaybedileceği, dışlanacakları algısı oluştu.
• Seçim gündemi hükümet tarafından belirlendi. Ekonomi değil, milli güvenlik konuşuldu. HDP ve Demirtaş’ın serbest bırakılması konusu ana gündem oldu. Muhalefet, iktidarın gündemini takip etti. Konuyu sorunlu alanlara getiremedi.
• Halkın ekonomi gündeminde hayat pahalılığı var ancak seçimin gündemi bu olmadı. Hükümet, “pandemi sonrası pahalılıkla mücadele ediyoruz, maaş zamları ile sizi ezdirmedik” dedi. Fiyat ve gelir algısının bozulmasını iyi değerlendirdi.
• Pandemi ve sonrasında sosyal yardımlar önemli ölçüde arttı. Enflasyon nedeniyle vatandaş için sosyal yardımlar çıkış noktası oldu. Muhalefet, yardımların devam edeceğine seçmeni ikna edemedi.
• Sosyal yaşantısı nedeniyle seküler, muhalif zannedilen ama halinden memnun olan bir seçmen grubu var. Aileden kaynaklı evi, arabası, ek geliri olan ve çift maaş ile çalışan bu kesim düzenlerinin bozulmasını istemedi.